Dziedziczenie ustawowe
Podstawowym sposobem dziedziczenia w polskim porządku prawnym jest tzw. dziedziczenie ustawowe. Dochodzi do niego, gdy zmarły rodzic (lub inna osoba zmarła) nie pozostawił testamentu. Zgodnie z Kodeksem cywilnym do dziedziczenia po spadkodawcy spadkobiercy dochodzą w określonej kolejności. Pierwszy powołany jest pozostały przy życiu małżonek oraz dzieci zmarłego.
Jeśli przed laty zmarł jeden z rodziców, to i tak można przeprowadzić sprawę spadkową wiele lat to jego śmierci. Długi okres oczekiwania wpływa tylko negatywnie na możliwość dochodzenia zachowku.
Warto zauważyć, że jeśli jeden rodzic już nie żył od pewnego czasu, a umarł drugi, to udział spadkowy przypadający małżonkowi należy się dzieciom.
Dziedziczenie testamentowe i jego zasady
Jeśli zmarły pozostawił testament, dziedziczenie na jego mocy ma pierwszeństwo przed tym na zasadach ustawy. Posiadanie testamentu obliguje bowiem daną osobę do zainicjowania postępowania spadkowego. Można to zrobić poprzez sąd (właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy) lub u notariusza.
Zgodnie bowiem art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego „osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza. Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę”.
Wniosek składany do sądu musi zawierać spadkobierców ustawowych wymienionych jako uczestników postępowania. Później dostają oni także odpis wniosku i testamentu. Dzięki temu mają prawo wnieść zarzuty. Możliwe jest to np. gdy uważają, że testament jest nieważny z jakichś powodów.
Ustalenie ważności testamentu dotyczącego spadku po rodzicach
W wielu sytuacjach rodzina próbuje zakwestionować testament pozostawiony po rodzicu czy rodzicach. Zgodnie bowiem z art. art. 945 Kodeksu cywilnego „testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby”.
Na starania o ustalenie ważności testamentu są trzy lata od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie do lat dziesięciu od otwarcia spadku. Jak więc widać, czas odgrywa kluczową rolę w kwestii starań o spadek po rodzicach. Jeśli więc w testamencie pominięto dzieci albo spadek dla nich jest zbyt niski, mogą one walczyć o ustalenie nieważności tego dokumentu (jeżeli są powody) lub starać się o zachowek.
Zachowek po rodzicach
Gdy dziecko zmarłego rodzica nie otrzymało należnego mu spadku, może starać się o zachowek. Dotyczy on osób uprawnionych: dzieci, małżonka, rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku na mocy ustawy.
Wartość zachowku wynosi połowę udziału spadkowego danej osoby lub 2/3 – jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni. Na staranie się o zachowek mamy 5 lat – liczonych od śmierci rodzica.
Źródła: